राजनैतिक रुपमा बाग्लुंग जिल्लामा ३ ओटा निर्बाचन क्षेत्र १३ इलाका, ५९ गा.बि. स. र १ नगरपालिका रहेका छन् | ३ ओटा निर्बाचन क्षेत्रको संयोजन बनेको छ गल्कोट | क्षेत्र नं: १ अन्तर्गत तारा, हिल, अर्गल, अमरभूमि,हरिचौर, नरेथाठी, दुदिलाभाटि रहेका छन् भने क्षेत्र नं: २ मा हटिया, काडेबाश, सुखौरा र सल्यान छन् | तेस्तै क्षेत्र नं: ३ मा रिघा, पान्डवखानी, सिसाखानी पर्दछन् | जिल्लाका प्रमुख ब्यापारिक स्थानहरुमध्ये हटिया र हरिचौर गल्कोट क्षेत्रमा नै पर्दछन् | दरम र गौदी दुई मुख्य खोलाहरुले सीनचित बेसीको भुमि गल्कोटको मुख्य सदरमुकाम बाग्लुंग बजार बाट करिब ९ कोस पश्चिममा पर्ने प्रमुख क्षेत्र गल्कोट(पुरानो सदरमुकाम रहेको ठाउँ) हो | गल्कोट क्षेत्रमा नरेथाठी,दुदिलाभाटि,हटिया,अमरभूमि,हरिचौर,मल्म, हिल, तारा, पान्डवखानी, काडेबाश, सुखौरा र सल्यान , सिसाखानी,दगन्तुडाडा गरि १६ ओटा गा. बि. स. हरु पर्दछन् | गल्कोटको एतिहसिक पृषभुमिलाई हेर्दा राजा आनन्द बम मल्लको समय(बि.सं १६३१) देखि राजा जगत बम मल्लको समय(बि.सं १८८४ ) सम्म सोतन्त्र राज्यका रुपमा रहेको पाइन्छ | बाग्लुंग जिल्लाकै सबैभन्दा अग्लो १०,३९३ फीट उचाई भएको घुम्टे पहाड गल्कोटको सोभा हो |भने त्येसको टुप्पोबाट हेर्दा गल्कोटको चारैतिरबाट पहाडले घेरेको बीच भागमा समथल टार, भिराला पाटा(बारी ) र अन्य पहाडहरुका साथै ठाडाखोला, झरना र भिर पहराले सजिएको चित्राकस्क प्राक्रतिक दिर्स्येओलिहरु भएको कचौरा जस्तो उपत्येका देखिन्छ | बाग्लुंगबाट गल्कोट हुदै ढोरपाटन पुगिन्छ | अहीले कच्चि ग्रामिण सडकको केन्द्रको रुपमा गल्कोट रहदै आएको छ | गल्कोटको केन्द्र भनेको हटिया र हरिचौर मानिएका छन् | बजार र सुबिधाको दृस्टीकोणबाट यी दुवै स्थानहरु महत्योपुण छन् | गल्कोटमा उच्च सीछा पर्दान गर्ने एकमात्र गल्कोट बहुमुखी क्याम्पस रहेको छ |उच्च मा. बि. मा गल्कोट उच्च हटिया, जनजागृति उच्च मा. बि. काँडेबाश रहेको छन् | स्वास्थय उपचारका लागि स्वास्थय केन्द्र हरिचौर मा छ | आजसम्म पनि गल्कोटलाई लाहुरे, विदेस महँगो ठाउँको रुपमा चिन्ने र चिनाउने गरिन्छ | तर गल्कोटको वास्तविक प्रकृति र सम्भावना यस भन्दा निकै भिन्न छ |
यस क्षेत्रमा उपलबथ छ प्राकृतिक र मानविय स्रोत र साधनको प्रयोग र प्रचारप्रसार हुन सकेको छैन | यीनिहरुलाई ब्यवस्थित गरि अधिकतम परिचालान गर्न सक्ने हो भने गल्कोटको चिनारी दिने अरु नया आधार र प्रतिकहरु बन्न सक्दछन् | यसबाट गल्कोटको समग्र बिकाशका लागि प्रसस्त सम्भावना छन् र यस्तर्फ अझै गल्कोट बासीहरुको धयान पुग्न सकेको छैन | भोलिकालागी समेत कुनै ठोस योजना रहेको छैन| यहा उल्लेख गरिएका सम्भावनाहरु गल्कोटको स्थलगत अबलोकन र गल्कोट बासीहरुको आफ्नो जीवन निर्वाह गर्न र गुणस्तर व़ीदि गर्न उपयोग गर्दै आएको ज्ञान र स्रोतमा आधारित छ |
विकाशका पूवाधारहरु
आधुनिक विकाशका मुख्य तिनओटा पूवाधारहरु देखीयका छन् | तिनीहरु प्राकृतिक स्रोत, मानविय स्रोत, र चल पुजी हुन् | प्राकृतिक स्रोत अन्तर्गत प्रकृतिमा पाईने जमिन, वन, पानी, खानी र खनिज पदार्थ लगाएतका वस्तुहरु पर्दछन् | मानविय स्रोत अन्तर्गत प्राकृतिक वस्तुहरुलाई अन्य कुनै औजार वा उपकरणको सहयेताले उपयोगमा ल्यई उतपादन गर्न सक्ने सिपमुलक जसक्ति पर्दछ | प्राकृतिक स्रोत र प्रविधि उपकरण खरिद गर्न सक्ने साधान पूजी हो | यी तिनवटा वस्तुहरुको संयोजन बाट उत्पदान हुन्छ | यसरी उत्पदान बाट मानव जीवनको गुणस्तर व़ीदि गर्ने प्रयास गरिन्छ | संसारभरका समाजहरुमा उत्पादन प्रणाली लाई तिन कुराहरुमा निर्धारण गरेको हुन्छन |
गल्कोट क्षेत्रको विकासका लागि चल्पुजी र प्रकृतिक स्रोत प्रसस्त छ | यसको परिचालनको लागि सीपयुक्त जनसक्ति र प्रविधिको व्यवस्था र परचालन गर्नु गल्कोटको सम्भावना भित्रको चुनौती हो | यसका लागि गल्कोट मा नै प्राविधिक जनसक्ति तयार गर्नु पर्दछ | मानविय स्रोतलाई उपलब्ध स्रोतहरुको उपयोग गरि आफ्नो व्यवसाय संचालन गर्न आत्मजागरण तालिमको व्यवस्था गर्नु पर्दछ | स्वदेशको व्यवसाय अत्यन्तै सानो भएपनि आत्मनिर्भर हुन्छ भन्ने धारणा बिकाश गर्नु आवस्यक छ |
गल्कोट छेत्रमा उपलब्ध स्रोतहरु र तिनीहरुको परिचालनको सम्भावना:
भौगोलिक बनावटका हिसाबले गल्कोट क्षेत्रको बनावट पहाड अन्तर्गत पर्दछ | पूण पहाडी क्षेत्र भएर पनि यसको संरचना लेक र बेसी मिलेर बनेको छ | माथिल्लो भागलाई लेक भनिन्छ | यो हावापानीको हिसावमा कहे कम तप्कर्म हुने र हिउदमा धेरै चिसो हुन्च र कहीलेकाइ हिउ पनि पर्दछ | तापक्रम केहि बडी भएको जमिन खेत र खोलाको तिर नजिक पर्ने तल्लो भागलाई बेसी भनिन्छ | यस क्षेत्रमा तुलानात्मक रुपले बढी उबजनी हुन्छ र बलि केहि छिटो पाक्ने हुदा बर्समा तीन पटक बालि लगाउन सकिन्छ | यी दुवै क्षेत्र को प्राकृतिक बनावट पनि भिन्न छ |यिनीहरुलाई यसरी चर्चा गर्न सकिन्छ |
क) पशुपालन: गल्कोट क्षेत्रको कृषिमा अत्यन्तै उर्वर छ | गौदी र दरम खोलाले सिचाई गर्ने अधिकाम्स क्षेत्र मा वर्सको तीनपटक कृशीजन्य वस्तु उत्पादन हुन्छ | गल्कोट क्षेत्रको लेक संग वन क्षेत्र जोडिएको हुदा पशुपालनको अत्यधिक सम्भावना छ | गाइ, भैसी, बाख्रापालन लाई प्राथामीक दिएर व्यवसाय गर्ने हो भने हरेक किसानको कृषि उत्पादन बढ्नुको साथै दुध र मासुबाट राम्रो अम्धानी गर्न सक्छन | बाख्रापालन बाट पनि कृषकले उचित आम्दानी गर्न सक्छन |
ख) स्लेट खानी: सयौ वर्स देखि बाग्लुंगमा प्रसिध गल्कोट को स्लेट (ढुंगा ) खानी अहीले पनि व्यस्थित हुन सकेको छैन | घरगोठ छाउन प्रयोग हुने स्लेट आजकल सहरमा मार्बलको रुपमा प्रयोग हुन थालेको छ | पहिले पहिले स्लेट उपलव्ध गराउदै आएको गल्कोट हरिचौर र गा.वि. स. मा पर्ने स्लेट खानी अहीले पनि निरन्तर छ |
ग) फलामखानी , सिसखानी र अन्य खानी: समय समएमा हामीले सुन्ने गरिन्छ हाम्रा पुर्खाहरु गल्कोट छेत्रका विभिन्न ठाउहरुमा विभिन्न खानीहरु खनेर धातुहरु उत्पादन गरेका थिए | त्यसैले कुनै सिसखानी त कुनै पाण्डबखानीको नामबाट चिनिने भए| यसकारण बिगतमा खनिएका यस्ता खानीहरूको खोज गरि खनिज वस्तुको खानी विकाश गर्नु हामी सबै गल्कोटेबसीहरुको खुसि को कुरा हो | आफु संगै भएको स्रोत खोजि नगरी हामी अरुको स्रोत अत्यन्तै महँगोमा खरिद गरिरहेको अवस्थामा छ | यसका लागि गल्कोट बसीकै पहल आवस्यक छ |
घ) जडिबुटी: गल्कोट क्षेत्रको सबै गा.वि.स. हरुको माथिल्लो भाग(लेक) वनसंग जोडिएको छ | हरेक वनमा कुनै न कुनै जडिबुटी उपलब्ध छ | गल्कोटको घुम्टे पहाड चद्नाको लागि मात्र नभई विभिन्न किसिमका जडिबुटी संकलनका लागि पनि महत्वपुर्ण मानिदै आएको छ | यसलाई आधूनिक प्राविधिको सहायताले प्रसोधन गर्न सक्ने हो भने आयुवेदिक औसधि निर्माणका साथै गल्कोटको राम्रो आम्दानी को स्रोत बन्न सक्दछ| अहीले केही गैरसरकारी सस्था यस किसिमको जडिबुटी व्यवस्थापनमा लागेका छन् |
न) फलफुल खेति: मौसमको हिसाबमा सबै किसिमको हावापानी पाईने भएकाले गल्कोट क्षेत्रमा भिन्न भिन्न लेक तर्फ स्याउ फल्न सक्दछ भने बीचमा सुन्तला, नासपाती, आरु, पलम, कागती, भोगटे जस्ता उत्पादन भएको छ | बेसी तर्फ नासपाती, अम्बा, रुख कटर, भुई कटर , सुन्तला, आप , लीची उत्पादन हुने गरेको छ | पानी प्रसस्त भएको क्षेत्र भएकाले फलफुल व्यवसाय फ्स्ताउना सक्दछ |
च) जलविधुत: गल्कोट क्षेत्रका अधिकाम्स गा.वि.स. को गाउमा साना ठुला खोलाहरु छन् |
तिनै खोलाबाट मेक्रोह्य्द्रो विकाश गरिएको छ | कतिपय गाउहरुमा पानी मिलबाट विधुत निकालीएको छ | दरम र गौदी खोलाबाट विधुत निकाल्ने हो भने केंद्रिये लायीमा योगदान गर्न सकिन्छ| गल्कोट को सबै क्षेत्रको पानीको उपयोग योजना बनाउने हो भने यसबाट गल्कोट क्षेत्रलाई ठुलो आम्दानी हुन्छ | वास्तवमा दरम खोलको उपयोग लगाएत यसको सिर देखि पुचार सम्म कही कतै खेर नगई उपयोग भए यो खोला देसको नमुना हुन सक्छ |
छ) पर्यटन व्यवसाय: गाजाको धुरी हुदै गल्कोट जाने र गल्कोटको घुम्टे
लगाएत पहाडी क्षेत्रहरु पर्यटकिय हिसाबले महत्पूर्ण छन् | यिनीहरुलाई ट्रेकिंग रूटको व्यवस्थापन गरि प्रयटन व्यवसाय संचालन गर्न सकिन्छ| बाग्लुंग, बुर्तिबंग,ढोरपाटन लाई म्याग्दी, रुकुम, रोल्पाको गन्तव्य लाई केन्द्रित गरि प्रायटकिय
केन्द्र समेत बनाउन सकिन्छ |
यसैगरी बाग्लुंग जिल्लाको पश्चिममा पर्ने गल्कोट भित्रका केही विषय वस्तुलाई चित्रण गर्नुभन्दा पूर्व गल्कोट लाई चिनाउनु सान्दर्भिक देखिन्छ | ऐतिहासिक सन्दर्भमा गल्कोट भन्नाले पूर्वमा बिहुको काढेखोला पश्चिममा पण्डखानी को कव्रखोला , उत्तरमा म्याग्दी सम्मको देउराली र दचिद्मा गुल्मी मुसिकोटको निबुवा खोला बुजीन्थियो| भने अहीले गल्कोट भन्दा हरिचौर, हिल, तारा, अर्गल, अमरभूमि, नरेथाटि, दुदिलाभाटी, हटिया , मल्म , काँडेबाश, रिघा, पाण्डबखानी, सिसखानी, दगन्तु डाडा , सुखौरा, सल्यंग, गा . वि. स . लाई बुजिन्छ|
